Tak zatytułowany raport 15 marca został zaprezentowany przez Instytut Rozwoju Współczesnego (think tank związany z prezydentem Dmitrijem Miedwiediewem). Tekst jest kolejną odsłoną wizji przyszłości Rosji, jaką prezentuje nam Instytut o demokratycznych i liberalnych poglądach. Pierwszy, ubiegłoroczny raport Rosja XXI wieku. Obraz pożądanej przyszłości wywołał burzę wśród rosyjskiej inteligencji i bardziej oświeconych polityków. Według wielu ekspertów, był to swoisty program powyborczy dla Dmitrija Miedwiediewa, którego część założeń prezydent próbował zrealizować lub zrealizował. Nowy raport, a właściwie dwa teksty wchodzące w skład jednego raportu, eksperci już okrzyknęli programem Miedwiediewa na nadchodzące wybory. Według członka zarządu Instytutu Rozwoju Współczesnego, a zarazem akademika Rosyjskiej Akademii Nauk i specjalisty polityki socjalnej Jewgienija Gontmachera, nowy raport przedstawia tak zwaną mapę drogową, którą ma kierować się prezydent Rosji wybrany w wyborach 2012 roku. Jednocześnie autorzy podkreślają, że nie jest on przewidziany dla konkretnej osoby – Dmitrija Miedwiediewa, Władimira Putina czy Giennadija Ziuganowa (szefa frakcji komunistów). W odróżnieniu od pierwszego raportu, który był szkicem, nowy dokładnie nakreśla drogę, jaką trzeba obrać, by móc osiągnąć wszystkie założone w raporcie cele.

Gontmacher zwraca uwagę, że tekst nie jest ograniczony czasowo, bo ma za zadanie stworzenie instytucji, zasad, sekwencji podejmowania decyzji i tak dalej. Według autorów raportu, pełna modernizacja w Rosji jeszcze nie nastąpiła, zaczęto podejmować stosowne decyzje, ale jest to jedynie kropla w morzu potrzeb. Zarówno pierwszy, jak i drugi raport podkreślają to, że współczesna Rosja nie ma innego wyboru od podejmowania stanowczych działań do wdrażania modernizacji na każdym szczeblu społecznym i politycznym, bo w innym przypadku państwu grozi całkowita degradacja. Dlatego też pierwsze rozdziały  raportu Odkrywanie przyszłości. Strategia 2012 poświęca się właśnie modernizacji. Drugi rozdział poświęcony jest polityce, sądownictwu i federalizmowi. Kolejne dotyczą ekonomii, ekologii, obrony i bezpieczeństwa, a na końcu polityki zagranicznej.

Pierwszy tekst jest czterystustronicową analizą, która skierowana jest do specjalistów. Dla polityków, a właściwie dla prezydenta jest drugi tekst, który stanowi studwudziestostronicowy konspekt pierwszego, gdzie są wymienione konkretne działania, jakie prezydent może podjąć w trakcie swojej sześcioletniej kadencji. W każdym z rozdziałów przedstawia się aktualny stan konkretnego problemu, następnie scenariusz pokazujący przyszłość kraju w przypadku zachowania status quo, a na końcu scenariusz alternatywny, czyli taki, w którym podejmuje się określone reformy.

Autorzy mocno akcentują to, co aktualnie dzieje się w kraju, w którym de facto występuje miękki autokratyzm. Z jednej strony jest swoboda przemieszczania się, wyjazdów za granicę, dostępu do internetu, wolność dyskusji (na dość ograniczonych platformach medialnych), a z drugiej – korupcja, słaby system sądowy, imitacja wyborów lokalnych czy kontrola państwa nad największymi mediami. Tak ostro stawiana diagnoza ma na celu uświadomienie rządzącym, że status quo albo, co gorsza, zaostrzenie reżimu może tylko wprowadzić kraj w letarg, który doprowadzi do całkowitej dezintegracji Rosji.

W raporcie skupiono się na rozwoju kapitału ludzkiego, o którym mówi się szerzej w rozdziale poświęconym kwestiom socjalnym. Według autorów, modernizacja jest głęboko humanistycznym procesem, a nie projektem sprowadzonym na przykład tylko do budowy  rosyjskiej doliny krzemowej w Skołkowie. Dotyczy to przede wszystkim kwestii wartości, sposobu myślenia czy światopoglądu Rosjan. Jednak sami autorzy twierdzą, że nie mają zamiaru dawać recepty na wszystkie bolączki Nowej Rosji, ale wywołać dyskusję na temat tez postawionych w raporcie. Gontmacher mówi wprost, że intencją twórców raportu było skłonienie do dyskusji tych, którzy podzielają ich podstawowe wartości, takie jak: demokracja, gospodarka rynkowa, otwartość Rosji na świat i europejski rozwój. Raport będzie sukcesywnie uzupełniany w zależności od tego, jakie rezultaty będzie przynosić dyskusja wokół niego. Oprócz szeroko zakrojonej prezentacji raportu w maju na konferencji o takim samym tytule, autorzy mają zamiar przeprowadzić otwartą rozmowę on-line ze środowiskami akademickimi czy instytutami zajmującymi się rosyjską polityką. Najważniejsza jednak będzie dyskusja wokół elektronicznej wersji raportu, gdyż będą mogli wypowiedzieć się wszyscy obywatele.

Eksperci analizujący rosyjską scenę polityczną zauważają, że pojawienie się raportu Odkrywanie przyszłości. Strategia 2012 zbiegło się w czasie z posiedzeniem rządu na temat odnowienia Strategii 2020, czyli rządowego programu rozwoju państwa. O ile Instytut Rozwoju Współczesnego pozytywnie wypowiada się na temat prac wokół rządowego projektu, o tyle eksperci są zgodni, że Strategia 2012 jest kontrprogramem rządowej Strategii 2020. Gontmacher słusznie zauważa, że w przypadku tandemu Putin-Miedwiediew doszło nie do wzmocnienia roli premiera, lecz do osłabienia roli prezydenta. Jednocześnie dodaje, że ponowny wybór Putina na prezydenta zaostrzyłby reżim i zdestabilizowałby sytuację w Rosji. To wynika z prostej przyczyny – premier aktualnie jest symbolem sukcesu, najczęściej materialnego, Miedwiediew zaś symbolem aktualnych problemów i mglistej wizji modernizacji Rosji. Zadaniem Instytutu Rozwoju Współczesnego jest przewartościowanie rosyjskich wartości przez pokazanie, że „strategia Putina” to czysty koniunkturalizm prowadzący donikąd, a „strategia Miedwiediewa” to nowy sposób myślenia stawiający przed nowymi wyzwaniami.

Stanisław Szypowski